REAKTİF HİPOGLİSEMİ (KAN ŞEKERİ DÜŞMESİ)

Yemek sonraları kan şekeri düşüklüğü, yaşamı çok kötü etkileyen, enerjiyi düşüren, halsizlik, yorgunluk ve baş dönmesi yapan, iş verimini düşüren ve sizi kızgın, öfkeli, sabırsız bir hale getiren bir durumdur. Çok sık olmasına rağmen üzerinde pek durulmayan önemli bir hastalıktır. Kilo veremeyen kişilerin çoğunda reaktif hipoglisemi vardır.

Gün içinde acıkma atakları oluyor ve şekerli gıdalara saldırıyorsanız; öğleden sonraları baş ağrısı varsa; uykudan birkaç saat sonra gece yarısı uyanıyor ve zor uyuyabiliyorsanız; kötü rüyalar görüyor ve devamlı bir yorgunluk varsa; öğleden sonra canınız şeker veya kahve içmeyi çok istiyorsa; baş dönmeleri varsa; yemek yiyinceye kadar halsizlik ve yemek gecikince kendinizi bitkin hissediyorsanız; halsizliğiniz yemek yiyince düzeliyorsa; yemek gecikince ellerde titreme ve çarpıntı oluyorsa; çok duygusalsanız, çabuk sinirleniyor ve kontrolünüzü kaybediyorsanız; yemek önceleri çok huzursuzsanız; yemeklerden sonra uyku basıyor ve gün boyu uyukluyorsanız, bu belirtiler kahvaltı öncesi de oluyorsa, kan şekerinizde düşüklük olabilir. Bunun başlıca nedeni de dengesiz beslenme, fazla karbonhidratlı, nişastalı gıdalar ve şeker yeme, stres ve aşırı kafein alımı (kahve, çay, kola) veya ailenizde şeker hastalığı olmasıdır.

Kilolu kişilerde hipoglisemi atakları daha fazla görülürse de, normal kilolu ancak egzersiz yapmayan ve depresyon yaşayan kişilerde de kan şekeri düşüklüğü olabilir. Bu kişilerin bir kısmı psikolog ve psikiyatrlarda depresyon tedavisi görürler. Kan şekerinde düşme, genellikle sabah saat 11.00 ve öğleden sonra saat 16.00 civarında daha sık olur. Bu hastalar bu saatlerde biraz daha yorgun olurlar, hafif baş ağrısı, depresyon ve derin bir açlık hissederler. Bu nedenle de, bu saatlerde çikolata, kek, pasta, kurabiye yer veya kola içerler. Bu gıdaları alan kişinin şikayetlerinde hafif bir düzelme olur. Sabah saat 11.00’de oluşan kan şeker düşüklüğünün nedeni sabah kahvaltıda yenen şekerli ve nişastalı gıdalardır. Öğle yemeğinde yenen tatlı ve nişastalı gıdalar da öğleden sonra, saat 16.00’da kan şekeri düşmesine neden olur. Buna karşılık sabah ve öğleyin proteinli gıda alanların kan şekerinde pek düşme olmaz. Kan şekeri düşünce yenen şekerli gıdalar 30-60 dakika süreyle bir rahatlık sağlar, ama daha sonra kan şekeri tekrar düşer. Sonunda bu kişiler gün içinde kan şekerinde yükselme ve düşmeler yaşar ve bol miktarda şeker, çikolata ve buna benzer şekerli gıdalar tüketirler. Bu kişiler sabah kalktıklarında huzursuzdurlar, kavga etmeye ve tartışmaya eğilimlidirler. Bir şeyler yedikten sonra rahatlarlar.

Bazı kilolu kişiler ise diyete başladıktan sonra, baş dönmesi ve açlık atakları ortaya çıktığı için diyeti bırakırlar. Bunun nedeni kan şekerinin düşmesidir. Kan şekerinin düşmesini önlemek için, tam tahıl ürünleri (tam buğday ekmeği, çavdar gibi), sebze ve meyve yemelidir. Bu kişiler diyet yaparken üç ana öğün üç ara öğün yemek yemelidirler.

Hipoglisemi-şeker düşmesi ataklarının olması stres hormonlarını yani adrenalini artırır ve anksiyete, panik atak ve depresyon gibi psikoloji sıkıntılar ortaya çıkar.

Kısaca özetlersek, kan şekeri düşmelerine tıp dilinde hipoglisemi denir ve bu kişilerde şu belirtiler ortaya çıkar:

Halsizlik, bitkinlik

Psikolojik durumda değişiklik

Sinirlilik

Baş ağrısı

Ellerde titreme

Bulantı

Görmede bulanıklık veya çift görme

Soğuk terleme

Çarpıntı, kalp atımlarını hissetme

El ve ayakta çözülme, iç titremesi ve kas ağrıları

Baş dönmesi

Soluk ve terli bir görünüm

Ani başlayan bir yorgunluk hissi

Şiddetli yorgunluk

İç ezilmesi ve yeme isteği

İsteksizlik

Anksiyete, depresyon ve kontrolü kaybetme

Allerjiler (astım, saman nezlesi ve ciltte alerjik bulgu eğilimi)

Bazı şeylerden korkma (fobi)

Uykusuzluk

Şekerli gıdalara saldırma

Unutkanlık

Sebepsiz yere ağlama

Şiddetli kan şekeri düşmelerinde bayılma ve koma

Geceleri uykuda kan şekeri düşüyorsa şu belirtiler görülebilir:

Huzursuz bir şekilde uyanmak

Pijama, gecelik ve yastık kılıflarının terden ıslanması

Hızlı kalp çarpıntısı ile uyanma

Huzursuzluk ve uykuya dalamama

Sabah baş ağrısı ile uyanma

Unutkanlık

Üşüme ve ellerde soğukluk

Bazen karın ağrısı ve kilo alamama da olabilir

Sersem bir şekilde uyanma veya sabah uyanmada zorluk

Bu tür şikayetleri olan kişilerin gece, sabaha karşı 02.00 civarında kan şekerini ölçmek gerekir. Kan şekeri düştüğünde hemen 1-2 kesme şeker yenmesi gerekir. Durum bununla düzelmiyorsa, hemen bir acil servise başvurulmalı ve serum takılmalıdır. Yukarıdaki belirtileri sık sık yaşayan kişilerde hipogliseminin nedeni araştırılmalıdır.

Hipogliseminin nedenleri şunlar olabilir:

Kanda insülinin yüksek olması (insülin direnci)-aşırı kilo

Kortizol düşüklüğü (böbrek üstü bezinin az çalışması)

Tiroid bezinin az çalışması (hipotiroidi)

Pankreasta insülinoma denen tümör olması veya pankreas iltihabı (pankreatit)

Böbrek ve karaciğer hastalığı

Beyinde bulunan ve birçok hormon salgılayan Hipofiz bezinin az çalışması

Şeker hastalığının başlangıcında

Mide ameliyatı geçirmiş olmak

Alınan şekerli gıdaya reaksiyon olarak (reaktif hipoglisemi)

Çok alkol almak

Uzun süre stres altında kalmak

Çok düşük kalorili diyet yapmak

Kısa zamanda çok kilo vermek

Şekerli gıdaları çok yemek

Yetersiz gıda alıp aşırı egzersiz yapmak

Aşırı sigara içmek

Kafeinli içecekler (kahve,çay, kola) ve fazla çikolata yemek

Kan şekeri düşüklüğünden kurtulmak için Gİ (Glisemik İndeks Diyeti) diyeti uygulamak gerekir. Bu kişilere önerilerimiz şunlardır:

Yemekler az ve sık yenmeli, proteinden zengin, ancak düşük glisemik indeksli karbonhidratlar (kan şekerini yükseltmeyen) yenmelidir

Şeker düşmesi atakları sık oluyorsa, yemek aralıkları üç saatten fazla olmamalıdır (Günde 3 ana öğün 3 ara öğün alınmalıdır)

Rafine gıdalar (beyaz ekmek, patates püresi ve şeker gibi) gıdalar yenmemelidir

Protein alımı (beyaz et, balık) biraz artırılmalıdır

Tam tahıl, bakliyat, sebze ve meyveye dayalı bir beslenme uygulanmalıdır. Ceviz, badem tüketimi artırılmalıdır (diğer gıdalardan az yiyerek)

Kahve, çay, sigara, kola, yeşil çay, tarçın gibi kan şekerini düşüren içeceklerden uzak durmalıdır

Yatmadan önce hafif bir ara öğün alınmalıdır

Süt ve süt ürünleri azaltılmalıdır

Günde 6-8 bardak su içilmelidir

Egzersiz yapılmalıdır

E vitamini, B6 vitamini ve C vitamini alınması, avokado yenmesi kan şekeri düşüklüğüne faydalı olur. Özellikle B6 vitamini bu konuda çok faydalıdır.

Kan krom ve magnezyum düzeylerinde eksiklik varsa, bunlar ilave olarak alınmalıdır.

Kan Şekeri Düşüklüğü ve Psikoloji Durum Arasındaki İlişki
Vücudumuzdaki diğer organların aksine beyin yüksek oranda enerjiye ihtiyaç duyar. Vücut ağırlığının %2’sini oluşturduğu halde, yakılan enerji veya kalorinin %20’si beyin tarafından kullanılır. Ağırlığına oranla bu kadar yüksek enerji tüketen beyinde enerji depolanmaz. Beynin kullanacağı enerji devamlı olarak kan damarları ile sağlanan kan şekeri ile olur. Diğer bir deyimle beyin devamlı olarak kan şekerine ihtiyaç duyar ve az şeker gitmesi durumunda çalışması azalır. Bunun sonucunda da unutkanlık ve psikolojik bozukluklar ortaya çıkabilir. Beyinde oluşan asetilkolin maddesinin hatırlama işlevi açısından büyük önemi vardır. Beyine giden şeker, asetilkolin yapımını artırarak hatırlamada etkili olmaktadır. Zaten Alzheimer hastalığının tedavisinde de, kolin içeren sinirlerin etkisi artırılarak unutkanlık tedavi edilmeye çalışılır. Kan şekeri ile kişinin performansı arasında iyi bir ilişki vardır. Kahvaltı yapmayan öğrencilerin okul performansları ve hatırlama yetilerinin iyi olmadığı, yapılan bilimsel çalışmalarla ortaya konmuştur. Kan şekerinin normal olması bu faydaları sağlarken, şeker hastalığında olduğu gibi fazla olması da beyin faaliyetlerini bozmaktadır.

Kan şekerinin psikolojik durum ile ilişkisi de bilinmektedir. Birçok insan sıkıntılı ve üzüntülüyken tatlı şeyler yemek ister. Bazıları şekerli şeyler yiyince sakinleşirler. Bunun nedeni, beyinde mutluluk veren serotonin hormonunun artmasıdır. Depresyondaki kişilere verilen ilaçlar da, beyinde serotonin düzeyini artırmaktadır. Karbonhidratları çok az yiyen kişilerin sinirli olduğu da ortaya konmuştur. Bu bilgiler bize, kan şekeri düşüklüğünün kişilerin davranışını ve psikolojik durumunu etkilediğini göstermektedir. Kan şekerinin normal olması beynin iyi çalışması için gereklidir. Kan şekerinin düşmesi veya yükselmesi beyin faaliyetlerini bozmaktadır.

OKUNMASINI ÖNERDİĞİMİZ KİTAPLAR:
Metin Özata, Glisemik İndeks Diyeti, Hayy yayinlari, 2014